Họa sĩ Mai Tạ khi không còn “giận dữ”

Chỉ đến khi cái tên Mai Tạ xuất hiện trong danh sách 10 nghệ sĩ Gen Z triển vọng trên trang web nghệ thuật uy tín Artsy, người ta mới biết có một cô hoạ sĩ trẻ tuổi người Việt Nam đang từng bước khẳng định mình trong thế giới hội hoạ, làm việc cùng những gallery danh tiếng như Pablo’s Birthday Gallery (New York) và Ramp Gallery (London) và tham gia hàng loạt triển lãm nhóm ở New York, San Francisco, London, Hồng Kông, triển lãm solo đầu tiên của cô với tên gọi “blue girl” ở Pablo’s Birthday Gallery, New York. Danh sách giải thưởng của cô hoạ sĩ sinh năm 1997 còn dài, còn rất tấp nập, và nhịp điệu đó hình như trái ngược hẳn so với tính cách của Mai Tạ.

Để tìm Mai Tạ trên mạng xã hội là điều không thể, bởi cô không phải người bạn có thể bắt gặp vu vơ trên mạng xã hội, trừ trong một vài sự kiện nghệ thuật hay gần đây nhất là danh sách những nghệ sĩ ủng hộ tác phẩm để đấu giá ủng hộ quỹ phòng chống dịch COVID. Khi nói chuyện với tôi, Mai Tạ nói cô đang cố gắng tránh xa mạng xã hội, vì “Tôi lớn lên trong thời gian công nghệ phát triển, nó làm mình dễ nghiên nhiều thứ hơn, xài vi tính từ nhỏ nên buồn vui cũng với tới nó. Tôi đang tập tránh xa nó một chút để coi sao.” Có nghĩa trước đó cô cũng như bất cứ người bạn ở lứa tuổi của mình, sống cùng mạng xã hội như một cơ chế tự nhiên của đời sống. 

Nhưng tồn tại song song lại là một tâm hồn nghệ sĩ nhạy cảm, hướng nội đến mức có thể. “Tôi nghĩ hầu như những họa sĩ tôi biết tới thì đều nói năng không giỏi, họ thường diễn tả tâm trạng và suy nghĩ của mình bằng hình ảnh. Nó dễ dàng hơn cho họ để bày tỏ cảm xúc. Nếu sống nội tâm mình cũng không muốn người khác biết hoàn toàn mình muốn nói gì, hình ảnh sẽ cho họ những liên tưởng khác nhau, họ muốn nghĩ gì thì nghĩ. Tôi nghĩ tôi thích nấp sau những bức tranh hơn là lời nói.” Vẽ tranh trở thành thế giới bất khả xâm phạm của riêng cô. Từ những bức tranh vẽ cho vui lên tường nhà ba mẹ hồi nhỏ, cho đến những bức tranh treo trên tường phòng tranh uy tín ở New York, London, với nhiều người và cả với Mai Tạ, đây là quãng đường xa nhưng không dài, và điều đó khiến tài năng của cô hoạ sĩ này càng nhận được nhiều sự chú ý hơn cả.

Nhưng tôi lại nghĩ tranh của Mai Tạ chắc chắn phải “chạm” đến người yêu hội hoạ rồi chứ, vì nếu không giờ này chắc chẳng ai biết cái tên Mai Tạ. “ Có lẽ là vậy, nhưng khi chia sẻ với tôi về cảm xúc khi xem tranh Mai Tạ, mỗi người đều có những cảm nhận khác nhau, chẳng có liên kết gì. Vì tôi không bao giờ lý giải ẩn ý sau những bức tranh hay series tranh của mình. Có những người thích chỉ vì nó đẹp thôi, nhưng tôi nghĩ ngay cả điều này cũng đáng nói. Cảm xúc không thôi chưa đủ.”

Những tác phẩm của Mai Tạ chủ yếu đều là chính mình, tự hoạ. Nói tóm lại nếu quan sát những bức hoạ của cô, có lẽ người ta cũng dần hình dung được thế giới quan của cô gái này là gì, những cảm xúc cô đang trải qua. Mai Tạ thừa nhận vẽ người khác không phải chuyện đơn giản, bởi “với tôi, nghệ thuật là nơi dành riêng cho mình.” Nhưng cô không loại bỏ khả năng mở rộng chủ đề trong một tương lai nào đó, như việc vẽ nam giới hay phong cảnh chẳng hạn. “Tôi cũng từng vẽ nhiều phong cảnh, nhưng dạo này tôi thích tìm hiểu thế giới nội tâm của mình để xem hình tượng nào sẽ “nảy ra”. Nhưng tôi không có giới hạn nào cho mình, có thể sau này tôi sẽ vẽ những hình tượng khác, hay thuần phong cảnh thì sao? Tôi chưa nói trước được.”

“Không có giới hạn”, lại một từ khoá gắn liền với người trẻ. Bỏ qua những giới hạn là bỏ qua mọi định kiến, rào cản, lo lắng, và cả cách tiếp nhận những ảnh hưởng. Với Mai Tạ, ảnh hưởng trong hội hoạ có thể đến từ những hoạ sĩ Việt Nam như Lê Phổ, Lê Thuý, họ cũng có thể là Paul Gauguin, Man Ray và Salvador Dalì, đó có thể là trường phái siêu thực, trừu tượng hay tối giản. Và, đó cũng có thể là những người bạn nhiếp ảnh của cô. “Họ để lại ảnh hưởng rất lớn tới tôi, họ cho tôi thấy sự tự do trong sáng tác nghĩa là gì. Ở Việt Nam, những tác phẩm tôi thấy từ những người tôi ngưỡng mộ thường đến từ một nơi rất trong sáng, đều là những điều họ muốn nói, muốn thể hiện vì họ thích. Việc làm ra tiền không phải yếu tố duy nhất họ quan tâm tới trong thực hành nghệ thuật. Tính cộng đồng cũng rất mạnh mẽ, các họa sĩ hợp tác hay giúp đỡ nhau là chuyện bình thường. Tôi rất thích điều này.”

Giận dữ hay không, nhìn ngắm hay không, hoàn thành hay không… không bao giờ có lời giải đáp thẳng thừng. Vì suy cho cùng tất cả cũng sẽ quy về cách cô gái này tiếp cận cảm xúc để biến nó thành ý tưởng. “Nếu ý tưởng tốt thì bức tranh được hoàn thiện rất nhanh (trong vòng 1 ngày), nhưng nếu ý tưởng không tốt thì mất rất nhiều thời gian và có khi chẳng bao giờ hoàn thành. Tôi cũng có nhiều tác phẩm không hoàn thành lắm.” Một cản trở với Mai Tạ khi vẽ là cô phải ép giấy vẽ lên gỗ, quá trình này rất vất vả và cẩn thận, nên nếu vẽ hỏng thì cô phải xé giấy ra làm lại từ đầu. Đó không phải quá trình thống nhất và rập khuôn, nên cũng dễ hiểu khi Mai Tạ không vẽ nhiều. Và cô còn phải chừa thời gian cho mình để “quan sát” sau một năm 2021 nhiều sự kiện, nhiều điểm sáng.

Một trong những điểm sáng ấy chắc chắn là việc cái tên Mai Tạ xuất hiện trong danh sách 10 nghệ sĩ Gen Z triển vọng thế giới. Điều kỳ lạ là trước đến nay, người ta thường chỉ xếp nghệ sĩ theo giai đoạn, gần đây nhất là nghệ sĩ đương đại. Vậy một nghệ sĩ “Gen Z” có gì khác? “Tôi nghĩ nghệ thuật giờ đang muốn tạo ra một phong trào mới, vì từ khoảng năm 2000 đến giờ cũng không có phong trào mới gì trong nghệ thuật. Có thể mọi người đang cố tạo ra một thứ gì đó mới, gắn với thế hệ nghệ sĩ trẻ mới, để mai mốt lịch sử nhìn lại thì sẽ có một cái tên để gọi họ.” “Họ” ở đây là những người có xu hướng cởi mở và chấp nhận, luôn tìm hiểu nhiều thứ và chưa hoàn toàn biết mình là ai. “Vì thế chúng tôi chào mừng và đón nhận tất cả!”

Bài: Vân Anh

Ảnh: NVCC