Sau khi đọc hết quyển s&aacute;ch về &ocirc;ng Hayao Miyazaki do Susan Napier chắp b&uacute;t, t&ocirc;i thấy th&iacute;ch l&agrave;m sao c&aacute;i tựa đề của quyển s&aacute;ch n&agrave;y: "Thế giới Miyazaki - Một cuộc đời nghệ thuật".

Hầu như những người bạn của t&ocirc;i ai cũng đ&atilde; từng một lần xem phim hoạt h&igrave;nh của Ghibli hoặc &iacute;t nhất cũng từng nghe về những c&aacute;i t&ecirc;n như V&ugrave;ng Đất Linh Hồn, L&acirc;u Đ&agrave;i Bay Của Ph&aacute;p Sư Howl, Kiki, Ponyo hoặc nổi tiếng nhất ch&iacute;nh l&agrave; Totoro. C&oacute; thể n&oacute;i, Ghibli đ&atilde; trở th&agrave;nh một hiện tượng to&agrave;n cầu hay t&ocirc;i hay n&oacute;i vui l&agrave; &ldquo;hệ tư tưởng&rdquo; v&agrave; cho d&ugrave; bạn c&oacute; kh&ocirc;ng xem phim của Ghibli th&igrave; t&ocirc;i nghĩ rằng bạn cũng từng &iacute;t nhất một lần v&ocirc; t&igrave;nh hay cố &yacute; nghe những giai điệu trong trẻo, mượt m&agrave; của nh&agrave; soạn nhạc t&agrave;i ba Joe Hisaishi &ndash; người hợp t&aacute;c d&agrave;i l&acirc;u với đạo diễn hoạt h&igrave;nh t&agrave;i ba ki&ecirc;m nh&agrave; s&aacute;ng lập Ghibli Studio &ndash; Hayao Miyazaki.
Thế nhưng, sẽ kh&ocirc;ng thể n&agrave;o ngờ được người đ&atilde; l&agrave;m n&ecirc;n những thước phim trong trẻo v&agrave; đầy m&agrave;u sắc tươi s&aacute;ng ấy lại mang trong m&igrave;nh những m&acirc;u thuẫn nội t&acirc;m phức tạp hơn bao giờ hết. Hẳn v&agrave;i người cũng đ&atilde; từng thấy một bức ảnh hay được share tr&ecirc;n Instagram khi Hayao Miyazaki đ&atilde; trả lời phỏng vấn rằng &ldquo;t&ocirc;i chưa từng thấy hạnh ph&uacute;c một ng&agrave;y n&agrave;o trong đời.&rdquo;.&nbsp;
V&agrave; sau khi đọc hết quyển s&aacute;ch về &ocirc;ng của Susan Napier chắp b&uacute;t, t&ocirc;i thấy th&iacute;ch l&agrave;m sao c&aacute;i tựa đề của quyển s&aacute;ch n&agrave;y.

&ldquo;Một cuộc đời nghệ thuật&rdquo; &ndash; C&oacute; thể thấy t&aacute;c giả Susan Napier đ&atilde; kh&ocirc;ng đối xử với quyển s&aacute;ch như một cuốn tiểu sử th&ocirc;ng thường, m&agrave; b&agrave; đ&atilde; đưa ch&uacute;ng ta nh&igrave;n s&acirc;u hơn v&agrave;o những t&aacute;c phẩm nghệ thuật của Miyazaki từ những bộ phim đầu ti&ecirc;n cho đến &ldquo;gần cuối&rdquo;, (l&uacute;c viết quyển s&aacute;ch n&agrave;y, Miyazaki vẫn chưa ho&agrave;n th&agrave;nh Thiếu Ni&ecirc;n V&agrave; Chim Diệc vừa được c&ocirc;ng chiếu &ndash; Đ&acirc;y cũng được xem l&agrave; bộ phim cuối c&ugrave;ng của &ocirc;ng) v&agrave; cả những bộ manga của &ocirc;ng. Đ&uacute;ng vậy, Hayazo Miyazaki s&aacute;ng t&aacute;c cả manga nữa.
Từ những th&agrave;nh tựu đ&oacute;, Susan kh&eacute;o l&eacute;o lồng gh&eacute;p những g&oacute;c nh&igrave;n của vị đạo diễn; qua hai chiều kh&ocirc;ng gian. Một chiều từ &aacute;nh mắt nh&igrave;n của c&aacute;c nh&acirc;n vật do &ocirc;ng tạo ra (đa phần l&agrave; trẻ con) v&agrave; một g&oacute;c nh&igrave;n của ri&ecirc;ng &ocirc;ng, từ đ&oacute; khiến ch&uacute;ng ta c&oacute; thể nh&igrave;n thấy r&otilde; được nội t&acirc;m phức tạp của &ocirc;ng v&agrave; những mong muốn ẩn s&acirc;u th&ocirc;i th&uacute;c &ocirc;ng l&agrave;m n&ecirc;n những bộ phim hoạt h&igrave;nh.
C&oacute; một điều g&igrave; đ&oacute; khiến cho Ghibli kh&aacute;c hẳn với những bộ phim Disney, một điều g&igrave; đ&oacute; khiến ch&uacute;ng ta cứ c&ograve;n m&atilde;i lơ thơ trong thế giới của Miyazaki m&agrave; kh&ocirc;ng thể ho&agrave;n to&agrave;n tho&aacute;t ly ra khỏi hẳn như khi ch&uacute;ng ta xem Disney. Đối với ri&ecirc;ng t&ocirc;i th&igrave; đ&oacute; l&agrave; v&igrave; hầu như những bộ phim của Ghibli hiếm khi ph&acirc;n chia rạch r&ograve;i tốt xấu, hầu như ch&uacute;ng ta kh&ocirc;ng thể n&agrave;o ph&acirc;n định r&otilde; r&agrave;ng được đ&acirc;u l&agrave; phe phản diện, đ&acirc;u l&agrave; phe ch&iacute;nh nghĩa v&agrave; dường như họ đều lu&acirc;n phi&ecirc;n cho nhau. Hoặc, c&oacute; những bộ phim như Totoro hay Kiki chẳng hạn, th&igrave; đ&oacute; lại l&agrave; một thế giới kh&ocirc;ng tồn tại nh&acirc;n vật xấu xa. Thế nhưng ta kh&ocirc;ng thể n&agrave;o gọi đ&oacute; l&agrave; những ảo tưởng h&atilde;o huyền, bởi b&oacute;ng tối vẫn lu&ocirc;n được Miyazaki lồng gh&eacute;p kh&eacute;o l&eacute;o trong c&aacute;c cảnh phim, c&aacute;c biểu tượng v&agrave; lời thoại. C&oacute; thể ngay ở lần xem đầu ti&ecirc;n, bạn sẽ kh&oacute; m&agrave; nhận ra, nhưng t&ocirc;i tin chắc n&oacute; sẽ đọng lại đ&acirc;u đ&oacute; khiến bạn day dứt kh&ocirc;ng ngu&ocirc;i, một cảm gi&aacute;c y&ecirc;n ả chạy dọc trong người nhưng đồng thời vẫn canh c&aacute;nh đến kỳ lạ.

T&ocirc;i hay v&iacute; von cảm gi&aacute;c xem phim Ghibli giống như quay lại tuổi dậy th&igrave;. Khi ta vẫn mang trong người sự v&ocirc; tư trong trẻo, nhưng vẫn ẩn hiện đ&acirc;u đ&oacute; sự bất an v&agrave; dự b&aacute;o trước những hiểm nguy khi bước v&agrave;o tuổi trưởng th&agrave;nh. Những cảm nhận n&agrave;y của t&ocirc;i đ&atilde; được quyển s&aacute;ch của Susan Napier đồng cảm v&agrave; chia sẻ, thậm ch&iacute; c&ograve;n gi&uacute;p cho t&ocirc;i c&oacute; một c&aacute;i nh&igrave;n vừa bao qu&aacute;t hơn đồng thời cũng chi tiết hơn l&yacute; do v&igrave; sao phim của Ghibli lại gieo v&agrave;o l&ograve;ng m&igrave;nh những cảm x&uacute;c như thế.
Từ c&aacute;ch khai th&aacute;c &ldquo;một cuộc đời nghệ thuật&rdquo; đ&oacute;, &ldquo;cuộc đời c&aacute; nh&acirc;n&rdquo; v&agrave; &ldquo;cuộc đời tuổi thơ&rdquo; của Miyazaki dần dần được h&eacute; lộ. &Ocirc;ng từng tuy&ecirc;n bố rằng tuổi thơ của &ocirc;ng kh&ocirc;ng c&oacute; c&aacute;i gọi l&agrave; một vết thương qu&aacute; khủng khiếp, thậm ch&iacute; so với những người đương thời th&igrave; tuổi thơ v&agrave; gia đ&igrave;nh của Miyazaki lại thuộc h&agrave;ng kh&aacute; giả do từ thời &ocirc;ng nội Miyazaki đ&atilde; tham gia v&agrave;o qu&aacute; tr&igrave;nh sản xuất m&aacute;y bay chiến đấu cho qu&acirc;n đội Nhật Bản. Ch&iacute;nh v&igrave; điều đ&oacute;, khi lớn l&ecirc;n Miyazaki lu&ocirc;n mang một mặc cảm tội lỗi rằng cuộc sống đủ đầy m&agrave; &ocirc;ng c&oacute; thời b&eacute; đ&atilde; được tạo dựng l&ecirc;n từ khổ đau của rất nhiều người. &ldquo;Ch&uacute; b&eacute; Miyazaki&rdquo; y&ecirc;u những chiếc b&aacute;y may, khi đọc đến chi tiết n&agrave;y, ch&uacute;ng ta c&oacute; thể nh&igrave;n lại đ&uacute;ng l&agrave; trong những bộ phim của &ocirc;ng, ngoại trừ Gi&oacute; Nổi l&agrave; đề cập trực tiếp; th&igrave; h&igrave;nh ảnh m&aacute;y bay vẫn xuất hiện đ&acirc;u đ&oacute; trong phim, ngay cả trong Dịch Vụ Giao H&agrave;ng Kiki, cậu bạn Tombo cũng đ&atilde; thể hiện niềm y&ecirc;u th&iacute;ch m&aacute;y bay của m&igrave;nh. Thế nhưng, b&ecirc;n cạnh t&igrave;nh y&ecirc;u đ&oacute; th&igrave; &ocirc;ng lại l&agrave; một người phản đối chiến tranh v&agrave; y&ecirc;u ho&agrave; b&igrave;nh v&ocirc; c&ugrave;ng. Cũng như việc &ocirc;ng y&ecirc;u v&agrave; đặt niềm tin v&agrave;o đất nước, thậm ch&iacute; đ&atilde; từng ủng hộ nhiệt th&agrave;nh quan niệm ch&iacute;nh trị c&aacute;nh tả.

&Ocirc;ng y&ecirc;u cuộc sống n&agrave;y nhưng đồng thời cũng gh&eacute;t bỏ n&oacute; thậm ch&iacute; khinh bỉ những g&igrave; đang diễn ra. Sự m&acirc;u thuẫn trong &ldquo;cuộc sống c&aacute; nh&acirc;n&rdquo; đ&atilde; được &ldquo;cuộc đời nghệ thuật&rdquo; thuật lại một c&aacute;ch gọn g&agrave;ng v&agrave; th&uacute; vị, khiến người đọc vừa th&iacute;ch th&uacute; vừa dễ chịu, đồng thời cũng vỡ o&agrave; khi nhớ lại những thước phim, c&acirc;u thoại m&igrave;nh đ&atilde; xem v&agrave; đ&atilde; hiểu v&igrave; sao n&oacute; lại l&agrave; như thế.
V&agrave; ch&iacute;nh v&igrave; sự m&acirc;u thuẫn k&eacute;o d&agrave;i kh&ocirc;ng hồi kết trong suy nghĩ v&agrave; con người của m&igrave;nh, Miyazaki đ&atilde; tự &ldquo;t&igrave;m một lối tho&aacute;t&rdquo;; đ&oacute; ch&iacute;nh l&agrave; th&ocirc;ng qua sự ng&acirc;y thơ, trong trẻo nhưng vẫn rất ki&ecirc;n cường, dũng cảm của trẻ con; hay n&oacute;i đ&uacute;ng hơn, cũng l&agrave; phần tiếp theo m&igrave;nh th&iacute;ch khi t&aacute;c giả d&ugrave;ng để đặt cho quyển s&aacute;ch &ndash; THẾ GIỚI MIYAZAKI &ndash; Một thế giới kh&ocirc;ng tưởng hay ch&uacute;ng ta c&ograve;n c&oacute; thể gọi l&agrave; một &ldquo;đất nước đ&atilde; mất&rdquo; (&yacute; n&oacute;i Nhật Bản) trong l&ograve;ng Miyazaki.
&Ocirc;ng vẽ ra những c&acirc;u chuyện, những cảnh sắc thi&ecirc;n nhi&ecirc;n v&agrave; những đứa trẻ con năng động, y&ecirc;u c&acirc;y cỏ v&agrave; sẵn s&agrave;ng t&igrave;m t&ograve;i, học hỏi, như đang thuật lại ch&iacute;nh một &ldquo;Nhật Bản đ&atilde; mất&rdquo; b&ecirc;n trong m&igrave;nh. Hoặc ở một v&agrave;i bộ phim, &ldquo;thế giới kh&ocirc;ng tưởng&rdquo; hay &ldquo;thế giới đ&atilde; mất&rdquo; ấy c&ograve;n được đi xa hơn ra khỏi phạm vi Nhật Bản, m&agrave; n&oacute;i đến cả nh&acirc;n loại. Một thế giới tuyệt vời nhưng ẩn s&acirc;u trong n&oacute; l&agrave; những đau đ&aacute;u v&agrave; buồn b&atilde; của người l&agrave;m n&ecirc;n n&oacute;. T&ocirc;i nghĩ đ&oacute; l&agrave; l&yacute; do tại sao khi xem phim Ghibli, người ta lu&ocirc;n c&oacute; một cảm gi&aacute;c canh c&aacute;nh đọng lại trong l&ograve;ng như t&ocirc;i đ&atilde; n&oacute;i b&ecirc;n tr&ecirc;n. V&igrave; ngo&agrave;i niềm vui v&agrave; hạnh ph&uacute;c s&aacute;ng lấp l&aacute;nh trong những bộ phim, ch&uacute;ng ta vẫn cảm nhận sự huỷ diệt đang &acirc;m thầm n&uacute;p b&oacute;ng đ&acirc;u đ&oacute;, m&agrave; đ&oacute; ch&iacute;nh l&agrave; thực tế cuộc sống, điều m&agrave; Miyazaki kh&ocirc;ng thể chối c&atilde;i hay tr&aacute;nh khỏi, d&ugrave; &ocirc;ng c&oacute; bước v&agrave;o ch&iacute;nh THẾ GIỚI MIYAZAKI của &ocirc;ng (nhưng &ocirc;ng vẫn chẳng thể từ bỏ ch&iacute;nh nội t&acirc;m của m&igrave;nh).

&ldquo;Cuộc sống l&agrave; &aacute;nh s&aacute;ng bừng l&ecirc;n trong b&oacute;ng tối.&rdquo; &Ocirc;ng đ&atilde; n&oacute;i như thế, thật lạc quan v&agrave; tr&agrave;n đầy hy vọng, nhưng cũng vẫn vảng vất d&aacute;ng h&igrave;nh của c&aacute;i b&oacute;ng tối thăm thẳm m&ecirc;nh m&ocirc;ng.

Trong quyển s&aacute;ch c&oacute; kể về một đoạn khiến t&ocirc;i v&ocirc; c&ugrave;ng x&uacute;c động; đ&oacute; l&agrave; khi Susan Napier phỏng vấn Miyazaki v&agrave; hỏi rằng nếu một hoạ sĩ muốn vẽ ch&acirc;n dung của &ocirc;ng th&igrave; &ocirc;ng c&oacute; y&ecirc;u cầu g&igrave; đặt biệt kh&ocirc;ng? Chẳng hạn như phải c&oacute; một quyển s&aacute;ch trong khung h&igrave;nh hay một m&oacute;n đồ qu&yacute; gi&aacute; đặc biệt, Miyazaki đ&atilde; trầm ngầm một l&uacute;c rồi thở d&agrave;i: &ldquo;Kh&ocirc;ng g&igrave; cả! Họ chỉ c&oacute; thể vẽ t&ocirc;i bước dần v&agrave;o trong b&oacute;ng tối m&agrave; th&ocirc;i.&rdquo;
C&oacute; thể thấy hiện thực cuộc sống chưa bao giờ ngừng đeo b&aacute;m &ocirc;ng v&agrave; &ocirc;ng đ&atilde; đem hiện thực v&agrave;o trong ch&iacute;nh những t&aacute;c phẩm của m&igrave;nh (thậm ch&iacute; c&ograve;n dự b&aacute;o trước những thảm hoạ như trong bộ phim C&ocirc; B&eacute; Người C&aacute; Ponyo).
Cũng như trong quyển s&aacute;ch đ&atilde; nhấn đi nhấn lại nhiều rằng, một tuy&ecirc;n ng&ocirc;n mạnh mẽ của Miyazaki rằng &ldquo;Cuộc sống l&agrave; &aacute;nh s&aacute;ng bừng l&ecirc;n trong b&oacute;ng tối&rdquo;. N&oacute; x&uacute;c động kh&ocirc;ng chỉ v&igrave; quan điểm s&acirc;u sắc của Miyazaki về việc chấp nhận b&oacute;ng tối v&agrave; nỗi đau trong c&aacute; nh&acirc;n từng con người v&agrave; của cả thế giới, cuộc sống m&agrave; &ocirc;ng rất đỗi y&ecirc;u thương lẫn khinh bỉ, m&agrave; n&oacute; x&uacute;c động v&igrave; n&oacute; cho c&aacute; nh&acirc;n t&ocirc;i cảm gi&aacute;c &ocirc;ng vẫn lu&ocirc;n chiến đấu v&igrave; niềm tin của m&igrave;nh, bất chấp n&oacute; c&oacute; khiến &ocirc;ng mỏi mệt v&agrave; kiệt quệ tinh thần ra sao. Niềm tin đ&oacute; của &ocirc;ng được thể hiện qua những thước phim đề cao sự chung sống ho&agrave; b&igrave;nh giữa con người v&agrave; m&aacute;y m&oacute;c, c&ocirc;ng nghệ. Hay sự ho&agrave; hợp v&agrave; chấp nhận lẫn nhau giữa những giống lo&agrave;i kh&aacute;c biệt (từ con người, thần linh cho đến cả những si&ecirc;u thực thể). Mong ước của Miyazaki lu&ocirc;n ch&aacute;y bỏng song song với sự mẫu thuẫn, thế nhưng c&oacute; vẻ như &ocirc;ng chưa bao giờ muốn ngưng n&oacute; lại.

Sự chấp nhận &ldquo;Cuộc sống l&agrave; &aacute;nh s&aacute;ng bừng l&ecirc;n trong b&oacute;ng tối&rdquo; chưa bao giờ l&agrave; sự đầu h&agrave;ng, m&agrave; n&oacute; đ&atilde; s&aacute;ng l&ecirc;n lấp l&aacute;nh như một niềm tin m&atilde;nh liệt v&agrave;o cuộc sống, v&agrave;o những thảm cỏ xanh r&igrave;, v&agrave;o tiếng cười của lũ trẻ v&agrave; một tương lai rồi sẽ tốt đẹp hơn, bất chấp nhưng cuộc chiến tranh, thi&ecirc;n tai hay r&ograve; rỉ hạt nh&acirc;n diễn ra xung quanh &ocirc;ng, xung quanh ch&uacute;ng ta.
Cảm ơn Susan Napier v&igrave; một quyển s&aacute;ch qu&aacute; hay v&agrave; x&uacute;c động về Hayao Miyazaki. Tuy nhi&ecirc;n t&ocirc;i c&oacute; một lời khuy&ecirc;n nhỏ cho những ai chưa xem phim Ghibli th&igrave; n&ecirc;n xem x&eacute;t trước khi đọc quyển s&aacute;ch n&agrave;y, v&igrave; nội dung của c&aacute;c bộ phim sẽ được tiết lộ kh&aacute; nhiều trong s&aacute;ch. Hoặc, bạn c&oacute; thể đọc theo từng phần, v&igrave; mục lục được t&aacute;c giả chia ra theo từng phim, theo từng mốc thời gian sản xuất của Ghibli. Tuy nhi&ecirc;n, n&oacute; cũng sẽ g&acirc;y ảnh hưởng đến trải nghiệm đọc của bạn, v&igrave; Susan Napier đ&atilde; l&agrave;m th&ecirc;m một c&ocirc;ng đoạn v&ocirc; c&ugrave;ng kh&eacute;o l&eacute;o nữa l&agrave; lồng gh&eacute;p những sự kiện lịch sử của Nhật Bản lẫn Thế Giới v&agrave;o để cho ch&uacute;ng ta nh&igrave;n r&otilde; hơn nội t&acirc;m của Miyazaki v&agrave; những vấn đề đ&atilde; t&aacute;c động, l&agrave;m n&ecirc;n con người &ocirc;ng. Thế n&ecirc;n, mong rằng b&agrave;i viết n&agrave;y c&oacute; thể một phần khiến c&aacute;c bạn muốn bước v&agrave;o thế giới Miyazaki bằng những bộ phim hoạt h&igrave;nh của &ocirc;ng trước, rồi sau đ&oacute; h&atilde;y t&igrave;m đến quyển s&aacute;ch n&agrave;y sau khi đ&atilde; xem phim xong. T&ocirc;i tin n&oacute; sẽ khiến cho bạn vỡ o&agrave; trong những cảm x&uacute;c trong trẻo lẫn dữ dội chưa từng c&oacute; v&agrave; n&oacute; sẽ mở ra trong bạn một Thế Giới Miyazaki rất ri&ecirc;ng, nơi c&oacute; một vị thần rừng đang nằm ngủ v&agrave; một m&ugrave;a h&egrave; ngập tr&agrave;n trong &aacute;nh s&aacute;ng lấp l&aacute;nh tưởng như chẳng thể n&agrave;o tắt liệm đi.

"Thế giới Miyazaki - Một cuộc đời nghệ thuật" qua cây bút Susan Napier

Recommended posts for you

Beauty

Siêu mẫu Lan Khuê trở thành biểu tượng của sự rạng rỡ cùng NUXE Huile Prodigieuse

Art & Design

Triển lãm “Thiên Vũ – Dance of Nature”: Vũ điệu thị giác của Đoàn Quỳnh Như

Beauty

Tạm biệt tạo khối, kỷ nguyên của Soft Sculpting đã bắt đầu

L'O Love

Xu hướng túi xách Thu Đông 2025: Từ lồng chim, lọ nước hoa đến những chiếc túi kim loại

Documentary

Yves Saint Laurent và Marrakech: Câu chuyện tình kể bằng hình ảnh

Love & Life

Yêu chó mèo hơn sinh con - Xu hướng thật hay lời đồn?

Love & Life

Mindset thú vị về tình yêu trong show hẹn hò Hàn quốc “Better Late Than Single”

Style

"Say yes to Love" - Loewe trình làng series phim ngắn cho Lễ Thất Tịch 2025