“Past Lives”: Cõi người mắc cạn giữa bể phù du

Đến từ studio A24 – một trong những hãng phim làm mưa làm gió suốt các năm qua, “Past Lives” vẫn là tác phẩm xoay quanh câu chuyện của người nhập cư gốc Á như những tác phẩm nổi bật trước đó. Không như “Everything Everywhere All At Once” về tình mẫu tử Đông Phương khác biệt, “Farewell” về va chạm văn hóa, “Past Lives” thay vào đó phổ quát và quen thuộc hơn, chỉ đơn giản là chuyện tình yêu và cách đối xử của chính chúng ta với điều đã qua. Đây có thể xem là vấn đề chung mà bất cứ ai cũng có thể gặp phải. Và cũng có thể chính vì điều đó mà nó đồng cảm với vô số người.

Xoay quanh câu chuyện của bộ ba Nora – Hae Sung – Arthur, tác phẩm đầu tay của Celine Song thoạt nhìn tương đối đơn giản. Một cặp cô bé – cậu bé thích nhau từ thuở ấu thời, rồi nàng ra đi đến một vùng đất mới, cắt đứt hết mọi liên lạc. Họ tìm thấy nhau sau một thập kỷ, để rồi lại thêm lần nữa phải lìa xa nhau vì những tham vọng tuổi trẻ. Rồi khi gặp lại mọi thứ đổi thay một cách hoàn toàn. Ma lực của Song không nằm ở những câu thoại hay các khung hình choáng ngợp, mà là những chỗ đục lỗ, là những khoảng trống… từ đó khán giả cũng lắp đầy vào đó.

Không được hiện lên một cách rõ ràng như những tác phẩm được A24 thực hiện trước đó, nhưng “Past Lives” vẫn rất nặng nề những yếu tố này. Không tìm những điểm riêng biệt về mặt địa lý, ở đây cảm thức hoài nhớ (nostalgia) đóng một vai trò tương đối quan trọng. Đó là động lực đưa Hae-sung tìm về Nora, và cũng đồng thời sẽ là nguyên nhân khiến họ rời nhau. Hai con người ấy vẫn bị ám ảnh bởi người còn lại, nhưng thời gian và những động lực của tuổi trẻ rồi sẽ bịt mắt họ. Và khi nhìn thấy tia sáng nào đó, mọi chuyện đã quá muộn.

Trong đây cách xa về mặt văn hóa không có va chạm trực tiếp – mà chỉ đơn thuần theo kiểu gián tiếp, như cách thể hiện của Song suốt bộ phim này. Nữ đạo diễn cho thấy khoảng cách không thay đổi con người, mà đó chính là định hướng cũng như tuổi trẻ. Đó là không gian, thời thế, để ước mơ của cô nàng kia chuyển biến từ Nobel, Pulitzer rồi Tony, trong khi anh chàng thì không có gì. Nhịp sống nhanh nhạy biến đổi Nora, nhưng Hae-sung vẫn mãi là con người năm ấy, thả mình theo đời nổi trôi. 

Như hai nhân vật đã nói, “in-yun” hay là định mệnh đã khiến cho họ có lần gặp nhau. 8000 lớp hay 8000 kiếp thì mới thấy nhau trong cuộc sống này, vậy đây là đâu giữa muôn vạn kiếp? Trong quán bar tại đó, Hae-sung cùng với Nora cũng đã đặt ra những câu hỏi, rằng họ là ai trước khi đến đây? Là một đôi chim, là cuộc hôn nhân đã được sắp đặt hay còn gì khác? Tiếc nuối nhưng không thể khác, quán bar nơi 3 người ngồi như một không gian trong “Midnight in Paris” của Woody Allen, nơi chỉ là một thời đoạn trong kiếp sống chung. 

Không thể phủ nhận Song là một người kể chuyện tài ba. Ngay đầu bộ phim, cô đã tạo ra một sự đồn đoán cho chính khán giả, về bộ ba trong một quán bar. Họ là gì của nhau, và bởi vì sao họ tìm thấy nhau. Từ ánh nhìn, từ những định kiến… câu chuyện bắt đầu từ ánh nhìn thẳng vào camera, qua đó ký ức cũng như quá khứ bắt đầu trình hiện, cho ta thấy cả 2 điều này có sức tàn phá đến như thế nào. Nhưng một lần nữa không ở bề mặt, mà là sâu thẳm trong tâm hồn người.

Như đã nói trên, những thước phim của Song không có quá nhiều lời thoại. Cô dụng công cho một thứ gì đó sâu hơn, mạnh hơn và kiên cường hơn, thông qua ánh mắt, cử chỉ, giọng nói hay cả những sự ngượng ngùng. Cảnh cao trào nhất, nơi quảng trường với thác nước mà Nora và Hae Sung gặp nhau sau 2 thập kỷ, cũng không có chút kịch tính thật sự bùng nổ. Họ chỉ ôm nhau với hàng nước mắt còn chực chờ rơi. Như thể trong khoảnh khắc ấy, Song đã quyết định cái kết bi thảm cho tác phẩm này, nhưng có phải thế?

Xuyên suốt bộ phim, Nora và Hae Sung hầu như luôn có khoảng cách. Có thể là sự tham khảo từ Bong Joon-ho, nhưng hai nhân vật dường như luôn có khoảng trống khi đứng cùng nhau. Họ đứng ngay đó mà không ở đó, như có tấm kính giờ đang chen ngang giữa hai người họ. Khung cảnh khi Nora còn nhỏ, đứng giữa ngã ba có cầu thang đi lên nhà, trong khi Hae-sung tiến đến con đường ít độ dốc hơn, dường như báo hiệu cho một tương lai không thể đoán trước.

Có lẽ do một đạo diễn gốc Á thực hiện một tác phẩm về người gốc Á, nên vòng lặp tâm linh thường xuyên trở lại trong các khung ảnh của Song. Đó là bức tượng điêu khắc, nơi hai khuôn mặt tách ra khỏi nhau khi họ còn nhỏ, và rồi hòa lại cũng nơi quảng trường lớn khi tìm thấy nhau. Song mang vào khung ảnh các chi tiết đã có trước đó, như để giới hạn lại một kiếp người, và một lần nữa nhấn mạnh trở lại kiếp họ đang có với nhau trong một không gian không mấy đổi thay dẫu bao năm qua.

Một điểm đáng khen của bộ phim này nằm ở âm nhạc. Hai nhà soạn nhạc Christopher Bear và Daniel Rossen đã lấp đầy khoảng trống của hai nhân vật bằng những âm thanh vang lên chuẩn xác và thật đúng lúc. Trong bản thân những âm thanh đó, có cái hoài niệm và đầy ủ dột, mang ta gần đến cảm thức hoài niệm bằng các đốm điện tử huyền ảo, như một không gian bao trùm tất cả.