L'HIT MAKER #11 - Hoàng Dũng: "Không có ai thất tình cả đời để viết nhạc cả"
"Không ai thất tình cả đời để viết nhạc thất tình cả. Khi sáng tác hoặc biểu diễn, mình có thể mượn tiếng lòng của ai đó, hoặc tưởng tượng ra một câu chuyện riêng. Dù cảm hứng đến từ đâu, điều quan trọng nhất cách nghệ sĩ hát phải thuyết phục được người nghe." - Hoàng Dũng bộc bạch.
Hoàng Dũng không hướng đến việc trở thành một “hitmaker", nhưng những bài hát của anh thì chứng minh điều ngược lại. Đằng sau “lớp vỏ” những bài hát dễ nghe, dễ đồng cảm là những tâm tư giấu kín, có khi, Dũng “giấu" rất khéo cảm xúc của mình trong những bài hát “lowkey" chỉ số ít fan thân thiết mới biết, có thể kể đến “Bụi", hay phiên bản “hanoi version" chỉ có trong CD “Yên" của “Nàng Thơ". Với tư duy làm nhạc hoài cổ mà hiện đại, giữa đại chúng và “lowkey", bí mật nào trong tư duy âm nhạc của Hoàng Dũng?
Nói về cảm hứng của người nghệ sĩ là một điều bất tận mới mẻ nhưng cũng rất quen thuộc. Bạn thử đếm mà xem, có bao nhiêu câu hỏi về cảm hứng, tâm tư được đặt ra sau khi mỗi bài hát ra đời. Ngồi lại với Hoàng Dũng giống như được lật lại những chủ đề cũ, theo một góc nhìn sắc sảo và chọn lọc hơn. Vẫn là nguồn cảm hứng quen thuộc từ những chất liệu xung quanh, nhưng Dũng đã “chống nhiễu" cho cảm hứng của mình thông qua một kinh nghiệm sáng tác nghe có vẻ mâu thuẫn, đó là học cách “không quan tâm". "Dũng chấp nhận rằng cuộc sống của mình không tràn trề cảm hứng đến thế. Dũng không tìm cảm hứng từ Internet, mà tìm từ phim truyện, sách vở hoặc những bản nhạc hay. Lang thang ngoài đường cũng là một cách hay, Dũng thường nảy ra ý tưởng trong những lúc chạy xe lang thang ở Hà Nội.” Cùng khám phá câu chuyện làm nhạc của Hoàng Dũng trong bài viết dưới đây.
“Cảm hứng không đến ồ ạt như dòng thác, mà giống như một gợn mây trên bầu trời trống không"
Khi chia sẻ câu quote này của Haruki Murakami, Dũng muốn nói đến điều gì?
Đây là câu nói Dũng khá tâm đắc, hiểu đơn giản là cảm hứng thường đến ngay sau trạng thái không nghĩ gì cả. Cảm thấy rỗng không không đồng nghĩa với việc sao nhãng, mà từ nó nảy ra những mầm cảm hứng nhỏ, dẫn dắt đến điều không ai biết, mình phải bám theo nó. Dũng thường tìm được trạng thái rỗng không những lúc lang thang trên đường. Đây là trạng thái tuyệt vời cho người làm sáng tạo như Dũng: không ai biết, không ai nghe thấy, không ai quan tâm.
Sống ở Sài Gòn, Dũng lượn đường ít hơn do chưa quen đường sá. Vì sống cùng ekip, Dũng đặt riêng một khung giờ vào khoảng chiều tối để sáng tạo. Khoảng thời gian đó sẽ không có ai tương tác hay liên lạc, Dũng hoàn toàn ở một mình. Có thể thu được ý tưởng nào đó hoặc không, Dũng vẫn giữ thói quen đó hàng ngày.
Nhạc của Dũng hoài niệm, nhớ về ngày xưa. Đó có phải thứ Dũng thường làm trong thói quen sống không?
Đúng vậy, dù Dũng không đến mức tôn thờ hoài niệm. Dù hiện tại hay tương lai tốt đẹp, thì hoài niệm vẫn là lúc duy nhất mình nhớ về thứ đã trải qua, có ký ức và vật lưu niệm, giải thưởng khơi gợi mình nhớ về. Với người nghệ sĩ, hoài niệm còn là giải thưởng, khoảnh khắc nào đó trên sân khấu. Dũng nghĩ bất cứ ai cũng giữ hoài niệm để nhớ về, và đương nhiên, ai cũng phải hướng về phía trước rồi.
(Trong căn phòng của Hoàng Dũng, bên cạnh những trò chơi, sách và truyện tranh, có 2 ngăn dành riêng cho giải thưởng và những món đồ fan-made)
Bài nhạc nào khiến Dũng trăn trở nhất?
(Sau một hồi suy nghĩ) Nằm trong album "25", “Bụi” và “Nửa thập kỷ” là hai bài khiến Dũng trăn trở nhất. Đó là kiểu bài một là viết đến cùng, hai là bỏ. Dũng không muốn bỏ, cứ đặt bút viết là không thể dừng lại, cứ thế trăn trở mất ăn mất ngủ. Thời gian làm album “25”, mình viết nhạc từ 10 giờ tối đến 6 - 7 giờ sáng, ăn uống qua loa. Dũng biết thói quen đó không tốt, nhưng không thể đưa mình ra khỏi trạng thái đó vì ban đêm quá yên tĩnh, mỗi sáng ngắm bình minh, đến 7h sáng đường xá đông đúc thì mình không thể viết nữa, chỉ muốn nghỉ ngơi. Cứ như vậy, thời gian làm album “25” khiến Dũng sụt mất mấy cân.
Hiện tại Dũng chuyển sang viết nhạc buổi chiều, buổi sáng tập luyện, đọc sách và tự nấu ăn. Thời gian trước sức khỏe đi xuống, Dũng nghĩ rằng muốn làm nghệ thuật lâu dài thì sức khỏe phải đáp ứng, tinh thần phải tỉnh táo đã. Hiện tại Dũng đã quen với nếp sáng tác và luyện tập điều độ.
Việc thay đổi nếp sống có ảnh hưởng nhiều đến chủ đề, lối viết nhạc của anh không?
Dũng thấy mình hiện tại khác 3 năm trước nhiều. Hồi 2020, Dũng không biết điều gì khiến mình viết được những bài hát kiểu “Nàng thơ”, “Yếu đuối”. Bây giờ thế giới quan của Dũng thay đổi, Dũng quan tâm đến những giá trị cộng đồng, phản ánh nhân sinh quan nhiều hơn. Mình muốn ca từ trong bài hát phải mang tính cá nhân rõ ràng, viết lời cũng là thứ mình làm tốt nhất. Có thể trong thời điểm tới, Dũng sẽ học thêm về phối khí, sản xuất âm nhạc để đưa cá tính rõ ràng vào từng bài nhạc.
Về quy trình sáng tác, anh thường bắt đầu bằng giai điệu hay ca từ?
Ngày trước Dũng khá tự do, có cảm hứng thì nhảy vào đàn luôn. Dạo này Dũng dành khoảng 30 phút đọc sách trước khi sáng tác để khởi động đầu óc, ngôn từ, chữ nghĩa, cho mọi thứ không bị cứng nhắc. Có ngày viết được ngày không. Hết giờ viết nhạc là mình dừng, không viết dây dưa. Việc có guồng quay mỗi ngày cho Dũng cảm giác mình đang chuyển động, giữ kỷ luật, phong độ và sự hứng thú với việc sáng tác mỗi ngày.
Hoàng Dũng có thể chia sẻ về cuốn sách hiện đang đọc không?
Gần đây, Dũng đọc song song nhiều cuốn, trong đó có “Tôi nói gì khi nói về chạy bộ”, “Ngày xưa có một chuyện tình" và “Đồi gió hú". “Đồi gió hú" là một cuốn sách khó đọc nhất, Dũng phải rất cố gắng mới tập trung được, dù đọc trên máy bay. Những bài học mình rút ra được không nhất thiết liên quan đến nội dung sách, bởi mình học hỏi cả cách người dịch chọn câu chữ, cách nhà văn chọn ngữ cảnh và ngôn từ liên quan.
“Dũng muốn làm nhạc lâu nhất có thể"
Nếu hitmaker không phải mục tiêu, vậy Hoàng Dũng hướng đến điều gì trong việc làm nhạc?
Hitmaker cần một quy trình làm việc chi tiết và mục đích rõ ràng là phải tạo ra hit. Dũng chưa bao giờ nghĩ mình là hitmaker, việc sản xuất và biểu diễn nhạc có nhiều ý nghĩa với mình hơn. Quan điểm làm nghề của Dũng là, hit là thứ khó để đánh giá, tốt nhất không nên phụ thuộc vào. Dũng muốn tìm niềm vui trong công việc, tự hỏi mình sẽ làm công việc này trong bao lâu, nó có nuôi sống đc mình hay không. Có lẽ quá sớm để nói đến 2 chữ “gạo cội", nhưng đó là định hướng của Dũng. Dũng hướng đến việc vài chục năm sau, người ta vẫn nhớ Hoàng Dũng là một người nhạc sĩ, sản xuất âm nhạc từ những năm 2020.
Thách thức lớn nhất của Dũng trong việc “làm nhạc lâu nhất có thể" là gì?
Đó là việc bước ra khỏi vòng lặp của một nghệ sĩ làm nhạc nhiều năm. Ở những năm đầu sự nghiệp, mỗi bài nhạc được viết ra như một dự án lớn của Dũng, mình hứng thú trong cộng đồng nhỏ và được “nhúng tay" vào mọi khâu sản xuất. Khi đã làm lâu, mọi việc trở nên đơn giản và giảm hứng thú, vì thế mà bớt “healthy". Dũng muốn duy trì sự hứng thú trong công việc, cái gì bắt mình vận động, sáng tạo, lo lắng trăn trở thì mình mới thấy thực sự “đã” khi làm xong. Người ta nói “phải mệt mới vui" mà.
Không thể phủ nhận rằng, đa số các bài hát do Dũng sáng tác và góp giọng đều trở thành hit, có thể kể đến “Nàng thơ”, “Khi em lớn",.. Dũng có khi nào đắn đo giữa cái mình thích và cái hợp thị hiếu không? Điều gì Dũng luôn tránh trong việc sáng tác?
Có, nhiều là đằng khác. Khi bắt đầu sáng tác, Dũng lắng nghe bản thân, viết điều mình thấy rung động trước. Sau khi cảm xúc hưng phấn qua đi, Dũng sẽ nghe và đánh giá lại các bài hát một cách bình thản, hỏi thêm “hội đồng bình chọn” là bạn bè và ekip. Theo cách đó, Dũng cân đối giữa thị hiếu và sở thích cá nhân trong các bài hát.
Điều Dũng luôn tránh là sử dụng lối diễn đạt, từ ngữ và cặp vần sáo rỗng, được dùng quá nhiều. Ví dụ như cặp vần “mong manh" và “bối rối trong anh",... Khi vào “mood" viết nhạc, Dũng cũng viết ra những cụm từ quen miệng, nhưng chắc chắn khi nghe lại, Dũng sẽ loại bỏ chúng và tìm cụm vần lạ, thuận miệng hơn để thay thế. Có một chuyện ít người để ý là 2 phiên bản của bài “Nàng thơ". Ngoài phiên bản mà mọi người biết, Dũng có đưa bản draft (nháp) của “Nàng thơ" vào đĩa vật lý. 100 người mua thì chỉ vài chục người biết thôi.
Vì sao Dũng quyết định giữ 2 phiên bản của “Nàng thơ", trong đó bản “hanoi version” chỉ có trong CD?
Phiên bản “hanoi version" được viết từ 2016, 2020 mình mới sửa lại cho đúng với Hoàng Dũng thời điểm đó và chính thức đăng tải. Đó là món quà tri ân của Hoàng Dũng gửi đến các “Bạn Nhạc" (tên fandom của Hoàng Dũng). Một vài fan sẽ muốn hiểu mình hơn, mình cũng muốn đáp lại họ theo cách đặc biệt. Mình không biết đưa ra lời giải thích tỏ tường nào, mọi quyết định đều mang tính khoảnh khắc.
Và Hoàng Dũng ngoài đời sẽ có gì khác với Hoàng Dũng “suy" trong những bài nhạc “Nàng Thơ", “Chẳng nói nên lời",...?
Thời điểm mới làm nhạc, Dũng suy nghĩ nhiều đến các mối quan hệ kiểu đơn phương, ghosting,.... Từng trải qua giai đoạn nổi loạn trong các mối quan hệ, ở tuổi 28, Dũng tìm kiếm những điều cân bằng, bình lặng hơn. Vì thế, đối với Dũng thì âm nhạc và đời sống không có liên hệ nhiều với nhau. Cuộc sống muôn vẻ, mình có nhiều cách để giải tỏa cảm xúc vui, buồn, nổi loạn chứ không chỉ thông qua âm nhạc.
Không ai thất tình cả đời để viết nhạc thất tình cả. Khi sáng tác hoặc biểu diễn, mình có thể mượn tiếng lòng của ai đó, hoặc tưởng tượng ra một câu chuyện riêng. Dù cảm hứng đến từ đâu, điều quan trọng nhất cách nghệ sĩ hát phải thuyết phục được người nghe.
"Tham vọng giống như liều dopamine thúc đẩy người nghệ sĩ luôn máu lửa, tích cực và chủ động trong sự nghiệp"
Gần đây nhất, Hoàng Dũng đã có màn hợp tác với nghệ sĩ ảo Hàn Quốc Midnatt trong bài nhạc “Masquerade". Điều gì đã dẫn đến màn hợp tác này?
Đây giống như một cơ duyên, khi Dũng được HYBE Label gửi mail mời viết lời Việt cho “Masquerade". Dũng nghĩ đây là cơ hội tốt để làm việc với các nghệ sĩ quốc tế, sau khi ra mắt bài hát, Dũng cũng đăng một bản live session “Masquerade" mà mình hát hoàn toàn bằng tiếng Hàn cùng Midnatt.
Dũng có gặp phải khó khăn gì khi thực hiện live session “Masquerade" hát bằng tiếng Hàn không?
Dũng tự học tiếng Hàn trên mạng, thông qua phiên âm và các phần mềm dịch, luyện phát âm. Việc phát âm như người bản xứ là không thể, quan trọng là điều mình làm tạo ra hiệu ứng hay ho.
Dũng viết trên bio Instagram rằng, “2023 sẽ khác 2022. Xin hứa”. Hai dấu mốc này có ý nghĩa gì với Hoàng Dũng?
2022 là năm mình bận túi bụi, vừa chuyển vào Sài Gòn, thực hiện trên dưới 10 dự án, trong đó có dự án với các nghệ sĩ khác như cô Bạch Tuyết, Phúc Du,... Vì quá bận, mình không có đủ quỹ thời gian cho bản thân cũng như cho việc sáng tác, chỉ viết duy nhất 3 bài trong EP “Yên".
2023 mình muốn khác đi, cân bằng và đủ đầy trong cuộc sống hơn. Mình muốn vừa có thời gian đi hát, sáng tác, làm các phần việc của một người nghệ sĩ trong trạng thái luôn sẵn sàng.
Và Dũng cũng từng chia sẻ rằng, có thể anh sẽ không hát ballad nữa?
Dũng không bao giờ chối bỏ những điều khiến khán giả nhớ về mình, và sự thật là mình đã trở nên quen thuộc với dòng ballad trong khoảng 8 năm qua. Cũng vì thế, thời gian tới, Dũng muốn dành chất xám để tìm ra màu sắc âm nhạc mang tính thể nghiệm, khác lạ hơn.
Trong hành trình này, Dũng muốn đặt bản thân là một người mới hoàn toàn, quên đi những thói quen, công thức và “vốn liếng cũ” trong âm nhạc. Việc áp dụng “bài tủ" thường xuyên để làm nhạc là một điều không lành mạnh. Dũng biết mọi thử nghiệm đều có rủi ro, nhưng Dũng ok với việc thử để bản thân tự do hơn.
Dũng có thể chia sẻ những dự định của anh trong thời gian tới không?
Từ đầu năm đến nay, Dũng đang trong quá trình sản xuất album thứ hai. Dũng mong rằng có thể ra đĩa cuối năm nay hoặc năm sau, vì Dũng cực kỳ thích làm đĩa.
Cảm ơn Hoàng Dũng vì những chia sẻ thú vị!
