Tuổi đời làm nghề thiết kế của tôi chưa dài, mới hơn 10 năm, nhưng có lẽ cũng đủ để tôi nhận ra cái được và cả cái chưa được trong nghành mà mình theo đuổi. 

Biểu tượng quốc gia, biểu tượng truyền thống, biểu tượng t&iacute;n ngưỡng cả hư cấu đến hiện thực lu&ocirc;n giữ một vị tr&iacute; quan trọng trong thiết kế. Ch&uacute;ng hoạt động như những con dấu ph&aacute;p quyền để đảm bảo cho việc nhận dạng tộc t&iacute;nh, nguồn gốc của thiết kế đồng thời mang theo một sứ mệnh quảng b&aacute; bản sắc văn ho&aacute; hữu hiệu.

Biểu tượng văn ho&aacute; n&oacute;i chung l&agrave; sản phẩm đ&uacute;c kết từ tr&iacute; tưởng tượng của một d&acirc;n tộc, một cộng đồng. T&iacute;nh thống nhất, t&iacute;nh li&ecirc;n kết cao của biểu tượng gi&uacute;p ch&uacute;ng ta biết được m&igrave;nh l&agrave; ai v&agrave; thuộc về đ&acirc;u. V&iacute; dụ như: cờ tổ quốc, quốc phục, quốc hoa&hellip; N&oacute; c&oacute; thể trở th&agrave;nh ng&ocirc;n ngữ chung cho to&agrave;n nh&acirc;n loại, c&oacute; khả năng ph&aacute;t đi những t&iacute;n hiệu ngay lập tức m&agrave; kh&ocirc;ng cần phải diễn giải như biểu tượng ho&agrave; b&igrave;nh, biểu tượng chữ thập đỏ&hellip;

Biểu tượng c&oacute; sức mạnh lớn trong việc thiết lập bộ gen di truyền cho mỗi một bản thể văn ho&aacute;. Ch&uacute;ng v&eacute;n mở t&acirc;m t&iacute;nh của một d&acirc;n tộc v&agrave; phản chiếu qu&aacute; khứ lịch sử của d&acirc;n tộc đ&oacute;. T&iacute;nh chuẩn mực của biểu tượng cũng gi&uacute;p ch&uacute;ng được duy tr&igrave; từ đời n&agrave;y qua đời kh&aacute;c. Lặp đi, lặp lại theo thời gian dần dần h&igrave;nh th&agrave;nh n&ecirc;n nếp sống, phong tục v&agrave; tập qu&aacute;n. C&aacute;c t&iacute;ch cổ, c&aacute;c nh&acirc;n vật thần thoại, c&aacute;c đại diện t&acirc;m linh, c&aacute;c m&ocirc; t&iacute;p thờ phụng&hellip;lu&ocirc;n được trọng dụng v&agrave; lồng gh&eacute;p v&agrave;o hoạt động đời sống s&aacute;ng tạo h&agrave;ng ng&agrave;y của ch&uacute;ng ta trong đ&oacute; c&oacute; thiết kế. Điều n&agrave;y l&agrave;m gi&agrave;u th&ecirc;m nội dung của thiết kế, n&acirc;ng cao gi&aacute; trị cho thiết kế.

Biểu tượng có sức mạnh lớn trong việc thiết lập bộ gen di truyền cho mỗi một bản thể văn hoá. Chúng vén mở tâm tính của một dân tộc và phản chiếu quá khứ lịch sử của dân tộc đó. 

Tuy nhi&ecirc;n, t&iacute;ch hợp biểu tượng hay c&aacute;c yếu tố văn ho&aacute; như thế n&agrave;o v&agrave;o trong thiết kế để vừa t&ocirc;n vinh được biểu tượng v&agrave; vừa t&ocirc;n vinh được cả thiết kế? L&agrave;m thế n&agrave;o để đan c&agrave;i biểu tượng v&agrave;o thiết kế m&agrave; kh&ocirc;ng bị ph&ocirc; trương, h&ocirc; h&agrave;o? L&agrave;m thế n&agrave;o để biểu tượng được bảo to&agrave;n m&agrave; vẫn phải thoả m&atilde;n sức s&aacute;ng tạo? L&agrave;m thế n&agrave;o để kh&ocirc;ng c&oacute; cảm gi&aacute;c nhồi nh&eacute;t, bức bối khi thấy biểu tượng t&ocirc;n k&iacute;nh bị chụp l&ecirc;n một bộ phục trang một c&aacute;ch th&ocirc; bạo? L&agrave;m thế n&agrave;o để ngắm ngh&iacute;a một sản phẩm c&oacute; dấu ấn văn ho&aacute; khiến ch&uacute;ng ta mỉm cười v&agrave; trong l&ograve;ng th&igrave; phơi phới tự t&ocirc;n?

Trước v&agrave; qua cuộc thi thiết kế được tổ chức bởi Tuần Lễ Thiết Kế Việt Nam v&agrave;o năm ngo&aacute;i với chủ đề T&aacute;i Sinh (năm nay l&agrave; Đ&aacute;nh Thức Truyền Thống hiện đang diễn ra), ở vai tr&ograve; người hướng dẫn v&agrave; gi&aacute;m khảo, t&ocirc;i đ&atilde; tận mắt chứng kiến kh&ocirc;ng biết bao nhi&ecirc;u c&aacute;c b&agrave;i tập, đồ &aacute;n tốt nghiệp, b&agrave;i dự thi thiết kế vận dụng c&aacute;c biểu tượng văn ho&aacute; trong đ&oacute; c&oacute; Hoa Sen.

Bài thiết kế trang phục dự thi của Bùi Thiên Thanh. Ảnh: Miss Universe Vietnam 2019

Bài thiết kế trang phục dự thi của Hoàng Tiến Đạt. Ảnh: Miss Universe Vietnam 2019

Hầu hết c&aacute;c quốc gia ở Ch&acirc;u &Aacute; đều t&ocirc;n s&ugrave;ng hoa sen v&agrave; lấy n&oacute; l&agrave;m biểu tượng cho nhiều lĩnh vực. Hoa sen len lỏi v&agrave;o mọi ng&oacute;c ng&aacute;ch trong đời sống của ch&uacute;ng ta từ ẩm thực, văn học, nghệ thuật, kiến tr&uacute;c v&agrave; nhất l&agrave; t&iacute;n ngưỡng. Hoa Sen trong tự nhi&ecirc;n đ&atilde; c&oacute; một c&acirc;u chuyện về sinh tồn rất ph&ugrave; hợp với triết l&yacute; sống của người gốc &Aacute;. Lo&agrave;i hoa đạo n&agrave;y &ndash; c&oacute; nhiều người cho rằng Đạo Phật l&agrave; &ldquo;đạo hoa sen&rdquo; - tồn tại những đặc điểm tr&ugrave;ng khớp với c&aacute;c chuẩn mực gi&aacute;o l&yacute; của con người&nbsp;(đ&oacute; l&agrave; c&aacute;i may của hoa sen,&nbsp;chứ hoa sen cũng chỉ l&agrave; một trong mu&ocirc;n lo&agrave;i thực vật tr&ecirc;n tr&aacute;i đất n&agrave;y th&ocirc;i m&agrave;!). Hoa sen được ph&ugrave; ph&eacute;p th&agrave;nh một thứ biểu tượng đầy quyền uy. Đại diện cho sự thuần khiết, sinh ho&aacute; hồn nhi&ecirc;n, v&ocirc; nhiễm, v&ocirc; ưu, cho nguy&ecirc;n l&yacute; &acirc;m trong vũ trụ. Trong rất nhiều tranh Phật Gi&aacute;o về c&otilde;i cực lạc, hoa sen xuất hiện khắp nơi.

Shakyamuni Buddha với Arhats của nghệ sĩ tranh phật giáo Mukti Thapa

C&oacute; qu&aacute; nhiều l&yacute; do để c&agrave;i cắm hoa sen v&agrave;o trong s&aacute;ng tạo, nhất l&agrave; thời trang. C&aacute;c cuộc thi sắc đẹp, những chương tr&igrave;nh văn nghệ giải tr&iacute; l&agrave; những s&acirc;n khấu m&agrave; Hoa Sen được trọng vọng nhất. N&oacute; được nh&agrave;o nặn th&agrave;nh mọi h&igrave;nh dạng: đạo cụ, ph&ocirc;ng m&agrave;n, ph&ugrave; đi&ecirc;u, b&iacute;ch hoạ, trang phục để ra sức kể những c&acirc;u chuyện bản sắc kh&ocirc;ng biết mệt mỏi.

Á hậu Lệ Hằng trong cuộc thi Hoa hậu Hoàn vũ thế giới 2016 với trang phục trình diễn làm từ mây tre đan mô phỏng hoan sen

Nh&igrave;n v&agrave;o &Aacute;o D&agrave;i m&agrave; xem, hoa sen chắc chắn l&agrave; bậc tri kỷ. Tần xuất hoa sen xuất hiện tr&ecirc;n những tấm &aacute;o d&agrave;i của chị em phụ nữ Việt Nam kh&ocirc;ng thể n&agrave;o đếm xuể. Ch&uacute;ng mu&ocirc;n h&igrave;nh vạn dạng v&agrave; gần như chưa bao giờ bị lỗi mốt. Nhất l&agrave; thời điểm hiện tại khi phong tr&agrave;o người người &aacute;o d&agrave;i, nh&agrave; nh&agrave; &aacute;o d&agrave;i biểu tượng hoa sen c&agrave;ng ở thế thượng phong.

montana-brown-dep-goi-cam-voi-bikini-trang-8af17f.jpg

montana-brown-dep-goi-cam-voi-bikini-trang-81c8f8.jpg

Có quá nhiều lý do để cài cắm hoa sen vào trong sáng tạo, nhất là thời trang. 

C&oacute; &aacute;o d&agrave;i điểm xuyết c&oacute; &aacute;o d&agrave;i th&igrave; d&agrave;y đặc hoạ tiết hoa sen. Nhưng ở chừng mực n&agrave;o th&igrave; hoa sen cũng kh&ocirc;ng &ldquo;mờ nhạt&rdquo;. Tức l&agrave; c&oacute; thể nh&igrave;n ra ngay lập tức. Nếu đ&oacute; l&agrave; trang phục để d&agrave;nh cho c&aacute;c lễ nghi t&ocirc;n gi&aacute;o như l&ecirc;n đồng hay lễ hội ho&aacute; trang th&igrave; đ&atilde; đ&agrave;nh. Nhưng kh&ocirc;ng n&oacute; c&oacute; mặt cả trong trang phục thường ng&agrave;y v&agrave; dạ hội. Như một b&igrave;nh hoa di động hay một bức tranh d&acirc;n gian tr&agrave;o ph&uacute;ng chẳng hề cản trở được ham muốn sở hữu c&aacute;c sản phẩm thời trang hoa sen của rất nhiều người. Cũng như vậy, với c&aacute;c NTK c&ugrave;ng sở th&iacute;ch, họ t&igrave;m mọi c&aacute;ch để tung h&ocirc; hoa sen, c&agrave;ng nhiều c&agrave;ng tốt, c&agrave;ng tầng tầng lớp lớp th&igrave; c&agrave;ng g&acirc;y cho&aacute;ng ngợp. C&ograve;n cho&aacute;ng ngợp v&igrave; xấu hay đẹp cũng kh&ocirc;ng quan trọng.

Thiết kế phản ảnh mỹ quan d&acirc;n tộc, t&acirc;m l&yacute; d&acirc;n tộc. C&ocirc;ng việc quảng b&aacute; những gi&aacute; trị phi vật thể qua thiết kế r&otilde; r&agrave;ng l&agrave; một c&ocirc;ng việc mang những trọng tr&aacute;ch nặng nề. V&igrave; thiết kế kh&ocirc;ng chỉ đ&oacute;ng vai tr&ograve; l&agrave; sản phẩm thiết kế c&oacute; thẩm mỹ, t&iacute;nh năng m&agrave; c&ograve;n l&agrave; những văn bản văn ho&aacute; cụ thể. C&agrave;i cắm chất liệu văn ho&aacute; hiệu quả v&agrave;o thiết kế c&oacute; thể k&iacute;ch th&iacute;ch x&atilde; hội, thay đổi nhận thức, h&agrave;nh vi, th&aacute;i độ, lối sống. Đưa ra những thiết kế c&oacute; gi&aacute; trị văn ho&aacute; cũng l&agrave; c&aacute;ch c&aacute; nh&acirc;n tạo ra đ&oacute;ng g&oacute;p cho cộng đồng v&agrave; g&oacute;p phần khẳng định bản ng&atilde; của cả cộng đồng. T&iacute;ch hợp văn ho&aacute; kh&eacute;o l&eacute;o v&agrave;o thiết kế gi&uacute;p ch&uacute;ng ta tương t&aacute;c với qu&aacute; khứ, với truyền thống một c&aacute;ch mới mẻ đồng thời lại phản &aacute;nh được đ&uacute;ng tinh thần thời đại.&nbsp;

C&aacute;c nh&agrave; mốt lừng danh như Moschino&nbsp;của &Yacute; cũng đ&atilde; t&igrave;m c&aacute;ch khai th&aacute;c hoa sen trong chuỗi sản phẩm của thương hiệu.

17360760b1879fbf8722bdd7bb79938d.jpg

fc828f439fec876870127174322ad2c2.jpg

Tập đo&agrave;n xa xỉ Gucci g&acirc;y b&agrave;n t&aacute;n kh&ocirc;ng ngớt tr&ecirc;n nhiều k&ecirc;nh truyền th&ocirc;ng khi diễn vi&ecirc;n điện ảnh nổi tiếng Gwyneth Paltrow thướt tha trong chiếc đầm dạ hội bằng nhung c&oacute; trang tr&iacute; b&ocirc;ng sen trước ngực. Người khen, kẻ ch&ecirc;. Ri&ecirc;ng đối với c&aacute; nh&acirc;n người viết b&agrave;i n&agrave;y, đ&acirc;y l&agrave; một mẫu thiết kế dung nạp được hoa sen trọn vẹn, hiện đại m&agrave; vẫn đủ tinh tế. Mặc d&ugrave;, do sinh ra v&agrave; lớn l&ecirc;n tại một đất nước &ldquo;nghiền&rdquo; sen như Việt Nam n&ecirc;n t&ocirc;i đ&atilde; ngắm nh&igrave;n n&oacute; với tiếng thở d&agrave;i. Lại Sen!

Biểu tượng văn ho&aacute; như Hoa Sen hay hoa g&igrave; đi nữa đều l&agrave; những nguồn cảm hứng s&aacute;ng t&aacute;c qu&yacute; gi&aacute;. Nhưng v&igrave; những biểu tượng đ&oacute; đ&atilde; qu&aacute; quen thuộc n&ecirc;n phạm tr&ugrave; s&aacute;ng tạo từ ch&uacute;ng sẽ c&oacute; những giới hạn nhất định. Để tạo được c&aacute;i mới, c&aacute;i lạ từ những biểu tượng xuất hiện nhan nhản như quốc hoa, c&aacute;c nh&agrave; thiết kế phải c&oacute; khả năng đột ph&aacute; thực sự. Vốn hiểu biết về c&aacute;c biểu tượng văn ho&aacute; m&agrave; c&aacute;c ntk định kết hợp rất quan trọng. N&oacute; sẽ gi&uacute;p họ điều chỉnh liều lượng v&agrave; cấy gh&eacute;p đ&uacute;ng l&uacute;c, đ&uacute;ng chỗ. Nghi&ecirc;n cứu kỹ c&aacute;c biểu tượng văn ho&aacute;, truyền thống trước khi &aacute;p dụng cũng sẽ gi&uacute;p c&aacute;c ntk kh&ocirc;ng bị ngộ nhận, lầm tưởng, tr&aacute;nh được sự lỗ liễu hay đơn điệu khi thiết kế. N&oacute; như con dao hai lưỡi, c&oacute; thể l&agrave;m một ntk n&agrave;o đ&oacute; toả s&aacute;ng nhưng cũng c&oacute; thể l&agrave;m họ trở n&ecirc;n thật mờ nhạt, thậm ch&iacute; nh&agrave;m ch&aacute;n, lố bịch.

Nếu bạn nhất quyết phải c&oacute; c&aacute;c biểu tượng văn ho&aacute; như hoa sen trong thiết kế của m&igrave;nh xin h&atilde;y thận trọng v&agrave; t&igrave;m c&aacute;ch tiếp cận mới. Biểu tượng văn ho&aacute; lu&ocirc;n tiềm t&agrave;ng sức mạnh n&ecirc;n kiểm toả, tiết chế phải chăng l&agrave; một c&aacute;ch t&iacute;ch hợp đ&aacute;ng c&acirc;n nhắc? H&atilde;y để c&aacute;c chất liệu văn ho&aacute; l&agrave;m gi&agrave;u cho thiết kế chứ kh&ocirc;ng phải g&acirc;y rối hay b&ocirc;i bẩn. Với lại, nhỡ bạn c&oacute; qu&ecirc;n kh&ocirc;ng d&ugrave;ng quốc hoa cho thiết kế th&igrave; biểu tượng đ&oacute; vẫn tồn tại ở những nơi chốn kh&aacute;c như đền, ch&ugrave;a, lăng, tẩm, nh&agrave; tưởng niệm, nh&agrave; quốc hội&hellip; cho đến tranh cổ động v&agrave; cả phiếu b&eacute; ngoan.

t (95) copy.jpg

t (102) copy.jpg

t (333) copy.jpg

Xin đừng qu&ecirc;n, kho t&agrave;ng văn ho&aacute; d&acirc;n gian v&agrave; hiện đại của Việt Nam v&ocirc; c&ugrave;ng phong ph&uacute; v&agrave; li&ecirc;n tục bồi đắp. N&oacute; lu&ocirc;n thoải m&aacute;i để thiết đ&atilde;i ch&uacute;ng ta những &yacute; tưởng mới mẻ v&agrave; kh&aacute;c biệt.

C&oacute; lẽ đ&atilde; đến l&uacute;c ch&uacute;ng ta để quốc hoa được nghỉ ngơi?

B&agrave;i: Vũ Thảo&nbsp;

Nh&agrave; thiết kế thời trang, nghệ sĩ chất liệu v&agrave; doanh nh&acirc;n sinh th&aacute;i, 
nh&agrave; s&aacute;ng lập nh&atilde;n hiệu thời trang bền vững cao cấp Kilomet109 v&agrave;o năm 2012

---

*B&agrave;i viết thể hiện quan điểm c&aacute; nh&acirc;n của t&aacute;c giả, kh&ocirc;ng phải quan điểm của L&#39;OFFICIEL Vietnam&nbsp;

&nbsp;

Hoa sen: Tôn vinh hay bức tử văn hóa?

Recommended posts for you

Watches & Jewelry

Hè này, bảo quản ngọc trai sao cho luôn bóng đẹp?

Business

Shein, Ấn Độ và cuộc chơi mới của thời trang giá rẻ

Dictionary

L'Dictionary: [Gingham] - Họa tiết kẻ sọc đinh của mùa hè

Art & Design

Sống như “những kẻ duy vật”

Art & Design

Triển lãm "Design You Can Feel": Khi xúc giác dẫn lối cảm xúc

Hommes

Tại sao Internet không thể ngừng theo dõi "tủ quần áo" đồ khổng lồ của Drake?

L'O Love

Túi raffia trở lại - Nhân vật chính của mọi bản phối trang phục Xuân Hè 2025

Style

Váy ren Hè 2025: Những biến tấu thanh lịch gặp gỡ phong cách boho-chic và điểm nhấn đô thị