#SportsIssue: Giữa sân chơi sức mạnh, liệu có chỗ đứng cho nghệ thuật?

Thế nhưng, đôi khi là tính nghệ thuật thu hút mắt nhìn vào cuộc chơi. Bản thân người viết chưa thể giũ ra khỏi đầu hình ảnh người tập Cung đạo (kyudo) với bờ lưng thẳng nghiêm trang, cánh tay giương căng cùng cánh cung, nếp gấp trên quần hakama khẽ chuyển động khi mũi tên lướt về phía trước. Có một vẻ đẹp từ thể lực đến tinh thần cứ hút lấy người xem, như thôi thúc: “Hãy thử đi, thử một lần đi”. Khoảnh khắc đầy cảm tính này cũng là một mô típ thường thấy trong nhiều bộ truyện hay phim ảnh lấy chủ đề thể thao: Chỉ vì một cú bật nhảy, một pha ghi bàn, một cảm giác tự do và thỏa mãn mông lung, mà thể thao bám riết lấy cuộc đời của nhân vật chính mãi mãi.

Nếu không nói về môn võ thuật mang tính nghi thức cao của Nhật Bản hay những câu chuyện hư cấu, thì trên thực tế, các bình luận viên thể thao vẫn thường nói về “đường chuyền điệu nghệ”, “trận đấu đầy cảm xúc”, hay sử dụng những tính từ “khéo léo”, “tinh tế”, “mãn nhãn”, mô tả trận đấu như một bức họa với những nét cọ kiệt xuất. Có lẽ một nghệ sĩ dương cầm không có nhiều điểm chung với một tiền vệ, nhưng thể thao và nghệ thuật đều sử dụng những nguyên tắc tương đồng: Liên tục tập luyện, phối hợp nhịp nhàng, suy tính chiến thuật. Thậm chí, sức mạnh thể chất thuần túy cũng có thể được xem là nghệ thuật, như chuyên gia Vũ Mạnh Hải, cựu danh thủ bóng đá quân đội Thể Công, từng đúc kết: “Nghệ thuật của bóng đá là nghệ thuật của thể lực”. Kỹ thuật là một chuyện, còn đảm bảo bản thân luôn trong trạng thái tốt nhất, thi đấu dưới áp lực, đồng thời không ngừng dự trù cho những tình huống bất trắc, cũng đòi hỏi rất nhiều sức mạnh thể chất lẫn tinh thần – việc thành thạo một môn thể thao giờ đây là một hình thức nghệ thuật.

Chẳng hạn, vận động viên trượt băng nghệ thuật cũng có thể được xem là vũ công, bởi họ phải liên tục hoàn thiện các kỹ thuật xoay, nhảy, cân bằng… vốn đòi hỏi khả năng kiểm soát cơ thể cực kỳ thuần thục, đồng thời phải phối hợp hoàn hảo với tiết tấu và nhịp điệu bài nhạc đã chọn; chưa kể đến lựa chọn trang phục và khả năng biểu cảm. Tương tự, tính nghệ thuật cũng được đánh giá cao trong môn thể dục dụng cụ, khi vận động viên phải treo mình trên hai chiếc vòng lơ lửng, hay oằn mình theo chuyển động uốn lượn của dải lụa. Thậm chí, bộ môn bơi lội nói chung và bơi nghệ thuật nói riêng còn được gọi là “ballet dưới nước”. Nó đòi hỏi tính kỷ luật cao, tinh thần đồng đội và những quyết định tức thời, khi ở dưới nước, khéo léo kết hợp sức bền thể chất với vẻ đẹp của hình thể, của nước – bơi lội gần như là một bộ môn nghệ thuật thị giác.

Những bộ môn có phần mềm mại, duyên dáng và tập trung vào hình thể như vậy vẫn thường xuất hiện trong các tác phẩm hội họa và nhiếp ảnh. Đến những năm 80 của thế kỷ trước, thể thao bắt đầu rời khỏi sân vận động và tràn vào mọi khía cạnh của cuộc sống hàng ngày, bao gồm nghệ thuật. Từ đó, các bộ môn thiên về thể chất hay sức bền cũng trở thành cảm hứng nghệ thuật cho nhiều người, và những vận động viên xuất sắc nhất thế giới đều đã từng được gọi là “nghệ sĩ” – Bóng đá có Lionel Messi, bóng rổ có Michael Jordan, quần vợt có Serena Williams, điền kinh có Usain Bolt, v.v.

Suy cho cùng, khán giả tìm đến thể thao hay nghệ thuật đều nhằm mục đích giải trí, và mặc dù thể thao thường được cho là “khách quan” hơn, vận động viên hay nghệ sĩ đều phải đưa ra những quyết định chủ quan, và yếu tố sáng tạo cũng được đánh giá cao. Cả vận động viên lẫn nghệ sĩ đều phải hy sinh rất nhiều cho đam mê của mình. Cả hai đều phải luyện tập ròng rã nhiều năm trời để hoàn thiện kỹ năng. Vận động viên hay nghệ sĩ đều đấu tranh cho thứ mình muốn. Họ lao vào một hành trình gian nan mà không có một đảm bảo nào về thành công, danh tiếng hay tiền tài, bởi họ tận hưởng cảm giác bản thân “tiến hóa” mỗi ngày – Họ đuổi theo sự xuất sắc, suốt đời.

Và hơn ai hết, vận động viên lẫn nghệ sĩ đều hiểu rằng trong công việc của họ không chứa chấp sự tầm thường hay những nỗ lực nửa vời. Ngay khi còn trong trình độ nghiệp dư, họ đã phải thật giỏi, thật chuyên nghiệp đến khi “thời tới”, bởi điều làm nên sự đột phá của họ thường nằm trong tay kẻ khác – những người sẽ đánh giá tài năng, thành tích và tiềm năng của họ. Vậy nên, dù là vận động viên hay nghệ sĩ, họ đều phải nỗ lực bằng mọi thứ mà họ có, phải đầu tư công sức, thời gian và tiền bạc để chạm đến vạch đích của thành công, dẫu cho đôi khi, vạch đích ấy hoàn toàn vô hình.